Labels

Thursday, September 03, 2015

One more agitation

The past two days took me back to the first three and half decades, just wondering if there is any change in the DNA of India. The History of India is full of frictions. Before Independence (BI), the friction was with the invaders and after 1947 we have been struggling with ourselves. BI mainly the Moslems and English ruined India, AI we never needed them. All the times two sections, otherwise called brothers, fought with each other, each one was haunted and fully fuddled. Each shot at the public property. I have heard of Induchacha, the one who won over Morarji Desai, the then CM of Mumbai. Yes, it all started in Gujarat, post independence. That was the first modern satyagrah, dressed in the “physical friction”. The Gujarati society wanted the partition of the Mumbai Province based on the then accepted rule of division of India according to the language. The agitation was full of physique that is now seen mainly in Bollywood.

(Once I heard Shahbuddin Rathod. One of his characters elocuted about Gandhiji in his school assembly. Narrating the profession of Mr. Gandhi, he says, Gandhiji was a lawyer but his practice was not rewarding, he was hardly getting any case, so he started satyagrah, and surprisingly that business succeeded unrivaledly. Then what!!! He came to India and started Satyagraha in India too (મંડ્યા સત્યાગ્રહ કરવા). It seems that he not only stuck to satyagrah himself, but he saw to it that his country, if not the whole, then at least his province, must inherit the profession of satyagrah.)
If we look the fight for Independence, Satyagrah was the only possible and innovative weapon. But the AI, it had to prove itself to be the Weapon of Self Destruction (WSD). I wonder and also feel remorse, for Gandhiji did not claim the patent for satyagrah. Every developed civilization thinks that a Weapon of Mass Destruction (WMD) should not fall in the hand of a leader of a radical or a mentally under developed society. I think for the current Indian agitation form of satyagrah, is far more dangerous than WMD. Yes, WSD the LSD version of WMD. Gujarat is addicted to WSD. AI, we have seen many agitations, the first two were grand success. First was Induchacha brand Mahagujarat Andolan and the Second was Manishi Jani brand Nav Nirman Andolan. I was a teenaged participant of Nav Nirnam Andolan. Until now, I was feeling a proud participant of a very palmy agitation. I belonged to Nadiad, Kakarkhad at that time. I was entering into my teens. I was fond of narrating the story how I witnessed the first Martyr, Kanu Parekh, at the Swaminarayan Temple at Nadiad.

On 25 August 2015, every inch of me felt ashamed that I am a part of this Gujarat. How did we change the motive to use the agitation? Are we really civilized? Are our demand justified? Is the WSD meant for such unjustified and unruly movement? Then I am thinking why is this happening? And I am saddened. I find the roots of such agitation in a wrong turning on the policy matters of the Indian Politicians.
I feel the gene of WSD was mutated by Government by giving the previous generation a regular dose of opium. In order to find the root of this we will have to digress a little.
Let us take a look at our education system. Every Tom, Dick and Harry is getting the admission into the courses of Higher Education. The population explosion in Higher Education is out of proportion. Why is it so? Is this the reason for the agitation? Let is examine.
The fall of Chimanbhai Government was the last successful agitation in Gujarat, and, to the best of my limited understanding, in India. Then after, in 1980 the anti-reservation agitation was crushed (politically). It was the time for the cunningly cleverest political party/ies to think. They thought, “Keep the youth busy.” They kept the youth busy. They opened the door to the Higher Education for all. The current debate is about the undeserving OBC candidate. We should introspect only to find that not more than 2 percent of students allowed to enter Higher Education are up to the mark. What are our benchmarks? Well, Ratta Lagao and Pass Ho Jao.

In first half of 80s the tuition fees were waived for girls till the end of postgraduation. On the other front, the marks were like buy one get three free. The culture of studying and confining to the notes given by the teacher is the synonym of Indian Education Methodology. Even after this one fails, there is a legal stepwise gracing system in our education system. Some years ago, I heard that the government increased the percentage of the successful candidates of Higher Secondary by more than 40 percent in one night by gracing the marks!!! Was it a rumor or a fact?

The over population in Higher Education was the outcome of the brain of those clever politicians who wanted to keep the youth busy. If one fails in some courses, it is impossible to keep him/her engaged in the programme. The remedy was the gracing, generous gracing, over generous gracing. All this kept a couple of generation on the dose of opium.
This is how the gene of WSD was made silent in a couple of generation and now it has been dominating again. The clever politicians would not have missed to realize that the fruits could be this. But they might be short sighted. While thinking in early 80s, they did not care to bother about the venomous fruits in 2015.
Disclaimer: The present write up is far from giving a complete view and of course. It gives only the overview and lacks details. One is invited to strengthen the write up or otherwise in the form of comments.


Date: 26 August 2015.  

Saturday, June 27, 2015

શિક્ષણમાં પ્રયોગો.

ભારતીય શિક્ષણ સંસ્થાઓ ગુરુકુલના રૂપમાં જુદા જુદા ઋષિઓને ત્યાં ચાલતી અને સમર્થ શિક્ષકો સમાજમાં ગુરુ તરીકેનું સ્થાન પામાતા. શિક્ષક સમાજનું ઘડતર કરતો. સાથે રાજ્ય વ્યવસ્થાથી પર રહીને પણ રાજ્ય વ્યવસ્થાને જરૂર હોય ત્યારે સલાહ સૂચન આપતો. કાળક્રમે ગુરુકુલ વિશ્વવિદ્યાલયોમાં ફેરવાયાં. નાલંદા વિશ્વવિદ્યાલય તેનુ અપ્રતિમ ઉદાહરણ છે. એક વિદ્યાપીઠમાં અનેક શિક્ષકો વિદ્યાર્થીઓનું અને તે દ્વારા પરોક્ષ રીતે સમાજનું ઘડતર કરતા. કાળક્રમે વિદ્યાપીઠો દ્વારા શિક્ષણની પદ્ધતિ અન્ય દેશોમાં પાંગરી.
આધુનિક સમયમાં શિક્ષણ ઉપર નવતર પ્રયોગો સતત ચાલતા રહ્યા છે; ક્યારેક વાર્ષિક તો ક્યારેક દ્વિ-સત્ર પદ્ધતિ. પરંતુ વર્ગખંડોમાં શિક્ષણ આપવાની રીતમાં જવલ્લે જ કોઇક નાનો ફેરફાર થતો હશે! છેલ્લા પાંચ દાયકાથી પાટિયા ઉપર લખતો શિક્ષક અને તેમાંથી શબ્દતઃ નોંધપોથીમાં ટપકાવતો વિદ્યાર્થી આપણી શિક્ષણ પદ્ધતિની સ્થિર (static) પ્રણાલિકાનો ભાગ છે. કદાચ વિજ્ઞાનમાં પાટિયાનું સ્થાન કમ્પ્યુટરે લીધું હોય તેમ બને પણ વિદ્યાર્થીનો મૂળભૂત આધાર તો તેની નોંધપોથી જ રહ્યો છે. હવે તો શિક્ષકોના નામથી બનાવેલી નોંધપોથીઓ બજારમાં નકલ કેન્દ્રો પર તૈયાર વેચાય છે. પરીણામે વર્ષોવર્ષ નોંધપોથીમાં થતા નાના નાના ફેરફારો પણ અદ્રશ્ય થઇ ગયા છે! આ તમામના કારણે શિક્ષણ પ્રક્રિયાના કેન્દ્રમાં જ્ઞાનના બદલે માહિતી, અને તે પણ સ્થિર (static) માહિતી આપોઆપ ગોઠવાઇ ગઇ છે. આ માહિતીનુ પોટલું પરીક્ષા સુધી વેંઢારતો વિદ્યાર્થી પરીક્ષાના દિવસે હાશ! કહી હરખાય તેમાં સમાજને કે શિક્ષકને ખોટું લગાડવાનો રીવાજ આપણે ઊભો કરવો રહ્યો. શિક્ષણના કારખાનાંમાં તૈયાર થતો વિદ્યાર્થી જ્ઞાનના ફલક પર કોરો કટ રહી બહાર નીકળે તે આપણને પરવડે તેમ નથી.
બીજી તરફ સામાજીક અર્થવ્યવસ્થામાં થયેલાં આમૂલ ઢાંચાકીય પરિવર્તનોનાં કારણે બજાર ગ્રાહકલક્ષી બન્યું છે. ગ્રાહકને આકર્ષવા ઉત્પાદનની વિવિધતા અને નિત નવી સુવિધાઓ ઊભી કરવાનુ ઉત્પાદકો માટે અનિવાર્ય બન્યું છે. આ સંજોગોમાં ઉદ્યોગોમાં કામ કરતો કર્મચારી નવું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી પ્રયોગશીલ ન બને તો ખાનગી ઉદ્યોગો તેને ફરજ મુક્ત કરતા જરાપણ અચકાતા નથી. છેલ્લા બે થી ત્રણ વર્ષમાં ટાટા કન્સલ્ટન્સી જેવી અગ્રણી કંપનીઓએ એક સાથે હજારોની સંખ્યામાં પોતાના તકનીકી કર્મચારીઓને તેમની બિનઆવડતનું કારણ આપીને ઘર ભેગા કરી દીધા છે. એકલ દોકલ કર્મચારીઓને છુટા કરવાની વાતો તો રોજ બરોજની ઘટના છે. અખબારોના કહેવા મુજબ ભારતીય ઉદ્યોગ જગતમાં માનવ સંસાધનની માંગ દિન પ્રતિદિન વધતી જાય છે, વળી સરકારના make in Indiaના અભિયાન સાથે આ માંગ હજુ પણ વધવાની છે. પરંતુ બીજી તરફ આવડતના અભાવે છુટા થતા કર્મચારીઓની સંખ્યા પણ વધતી જાય છે. આ પરિસ્થિતિ જોતાં આપણી શિક્ષણ પદ્ધતિ નોંધપોથીમાંથી બહાર નીકળે તે અનિવાર્ય છે. શિક્ષણની બીજી એક ખાસિયત એ હોવી જોઇએ કે તે વિદ્યાર્થીને શીખતાં શીખવે. આજના વિદ્યાર્થી તેના 15 થી 17 વર્ષનાં અભ્યાસ ગાળા દરમ્યાન ક્યાંય પણ શીખવાનું શીખતો નથી. તેને જાતે શીખવા માટે તૈયાર કરવામાં આવતો નથી. બદલાતા જતા સમાજની સાથે તેના રૂઢિ-રિવાજો અને રહન-સહન બદલાય છે. પણ વિદ્યાર્થીના ઘડતરની પ્રક્રિયા એની એજ રહે છે.

આ તમામ વાસ્તવિકતાઓ સાથે ઘણા તેજસ્વી વિદ્યાર્થીઓ આ જ પ્રણાલિકામાંથી પસાર થવા છતાં ઝળહળી ઉઠે છે. તેઓ પ્રયોગશીલ પણ હોય છે સ્વાવલંબી પણ હોય છે અને નવું શીખવાની વૃત્તિ તથા કાબેલિયત ધરાવતા હોય છે. આ પૈકીના ઘણા બધા વિદ્યાર્થીઓ અગમ્ય કારણસર (?) વિદેશ તરફ આકર્ષાઇને દેશ છોડીને જતા રહે છે પરીણામે દેશ બૌદ્ધિક નાણાંથી વંચિત થાય છે. આ સંજોગોમાં જો કોઇક આશા રાખી શકાય તો દેશમાં જ પોતાની જાતને સ્થાપિત કરનાર વૈચારિક રીતે પરીપક્વ બુદ્ધિધનો ઉપર નજર ઠરે! આ વિદ્યાચતુરોએ દેશનું ભવિષ્ય ઘડવાની પ્રક્રિયા જ્યાં થઇ રહી હોય તેવા વર્ગખંડોમાં પોતાનુ કૌશલ્ય બતાવવું જરુરી જ નહીં પણ અનિવાર્ય છે. આવા વર્ગખંડોમાં કદાચ લક્ષ્મીધન ઓછું હોય તો પણ માનધન અને સંતોષના રોટલાની ખોટ નથી.